آناتومی

مفصل شانه از سه استخوان بازو (Humerus)، استخوان کتف (Scapula) و استخوان ترقوه (clavicle) تشکیل شده است.  این مفصل، یک مفصل گوی و کاسه ای است که گوی یا همان سر استخوان هومروس به حفره ای کم عمق در استخوان کتف متصل می شود. این حفره، گلنوئید نامیده می شود. سطح استخوان هایی که با یکدیگر در تماس هستند پوشیده از غضروف مفصلی می باشد. غضروف مفصلی که در نواحی اتصال دو استخوان به یکدیگر دیده می شود، از بافتی نرم تشکیل شده که سهولت حرکت را برای فرد بدنبال دارد. ماهیچه ها و تاندون هایی که اطراف مفصل شانه را می پوشانند عامل ایجاد پایداری و تقویت آن می شوند. از جمله این تاندون ها، تاندون بایسپس و تاندون های روتاتورکاف می باشند.

 بیماری های مفصلی و بیماران کاندید جراحی

تعویض مفصل شانه به اندازه تعویض مفصل لگن و زانو متداول نمی باشد و در مواردی که درمان‌های غیر جراحی اثر بخش  نباشد، انجام عمل جراحی تعویض مفصل شانه مد نظر قرار می‌گیرد. در سال های اخیر با پیشرفت تکنیک های جراحی و ارتقا کیفیت ساخت پروتزهای مفاصل مصنوعی، شاهد پیشرفت و بهبود نتایج جراحی تعویض مفصل شانه هستیم.  در سراسر دنیا سالانه بیش از 70,000 عمل جراحی تعویض مفصل شانه انجام می شود که هدف اصلی آنها کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی شانه و انجام سایر فعالیت های روزانه می باشد.

تخریب مفصل معمولا با آسیب و تخریب غضروف شروع شده و ممکن است موجب آسیب استخوان هم بشود و معمولا به دنبال آن، درد و محدودیت حرکتی برای بیماران می باشد. شایع ترین علت آسیب مفصلی که منجر به جراحی تعویض مفصل شانه میشود آرتروز یا ساییدگی مفصلی است. بعضی دیگر از انواع آرتریت ها مانند بعضی روماتیسم ها هم میتوانند موجب تخریب شدید مفصل شانه شود.

بطور کلی گروهی از بیماران که دچار روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، درد های شدید شانه به علت آسیب غضروف، نکروز بافتی بعلت عدم خون رسانی به مفصل شانه، شکستگی های شدید و پارگی های عضلات اصلی شانه  می باشند، کاندید عمل جراحی تعویض مفصل شانه می باشند.

پروتزهای تعویض مفصل

به طور کلی پروتز تعویض مفصل شانه از سه قسمت زیر تشکیل شده است:

- پروتز استم

- پروتز گلنویید

- پروتز سر استخوان هومروس (هد)

در عمل تعویض مفصل شانه قسمت های آسیب دیده مفصل و غضروف سائیده شده مفصل شانه، خارج شده و با قسمت های جدیدی جایگزین می شوند. در جراحی تعویض مفصل شانه، قسمت های استخوانی مفصل شانه که به دلیل از بین رفتن و آسیب غضروف، با یکدیگر سایش داشته یا شکسته شده اند، با پروتز هایی از جنس فلز و یا پلی اتیلن جایگزین می شوند. قسمتی که جایگزین  سر استخوان هومروس (هد) می شود، نسبتا کروی و  از جنس فلز است. این قسمت بر روی استم فلزی قرار می گیرد و استم از پائین، درون کانال استخوان هومروس قرار می گیرد. قسمتی که جایگزین گلنویید می شود شامل یک صفحه دایره و یا بیضی شکل و غالبا از جنس پلی اتیلن زیست سازگار است. این صفحه پلاستیکی، سطح حفره گلنویید را پوشانده و جایگزین بافت غضروفی آسیب دیده آن می شود. سر استخوان هومروس (هد) پس از قرار گیری بر روس استم ٬ داخل حفره گلنویید قرار میگیرد و بدین ترتیب مفصل جدید شانه بازسازی می گردد .

انواع جراحی های مربوط به تعویض مفصل شانه شامل موارد زیر می باشد:

- توتال (Total shoulder)

- همی (Hemi shoulder)

- ریورس (Inverse Reverse shoulder )

تعویض مفصل کامل شانه (Total shoulder arthroplasty)

تعویض کامل مفصل شانه یا عمل توتال، شامل جایگزین کردن سطوح آسیب دیده مفصل، شامل قسمت هایی مربوط به سر استخوان هومروس (هد) ٬ حفره گلنویید و هم چنین قرار دادن استم داخل کانال استخوان هومروس می باشد .

همی آرتروپلاستی یا تعویض نیمی از مفصل شانه  (Hemi shoulder arhroplasty)

جراح، بر اساس عارضه و آسیب وارده به مفصل شانه، ممکن است تنها قسمت سر استخوان هومروس (هد) را تعویض و پروتز مناسب را جایگزین کند. این عمل را تعویض نیمی از مفصل یا همی آرتروپلاستی می‌نامند. در این جراحی سر استخوان هومروس برداشته شده و پروتز جایگزین بر روی پروتز استم که داخل کانال استخوان هومروس است، قرار خواهد گرفت .

عمل ریورس  مفصل شانه (Inverse Reverse shoulder arthroplasty)

بیمارانی که دچار پارگی در مجموعه روتاتورکاف و التهاب شدید مفصل شده و یا به عمل مجدد (رویژن) تعویض مفصل شانه نیاز دارند  احتیاج به  تعویض کامل مفصل شانه از نوع ریورس دارند که در آن محل قرار گیری و اتصال پروتز های مربوط به سر استخوان هومروس (هد) و پروتز گلنویید جابه جا شده است. سر استخوان هومروس (هد) به حفره گلنویید مفصل شانه متصل شده و پروتز گلنویید به استخوان هومروس متصل می شود. بدین ترتیب بیماران می توانند برای بردن بازو به سمت بالای سر از عضله دلتوئید به جای عضلات مجموعه روتاتور کاف استفاده کنند.